Για χρόνια, τα νιτρικά-αζωτούχα λιπάσματα έχουν αποβεί αποτελεσματικά για την ανάπτυξη της γεωργίας τρέφοντας το έδαφος με θρεπτικά συστατικά. Η αλόγιστη χρήση των λιπασμάτων, ωστόσο ,οδήγησε στη συσσώρευση και στην εισβολή τους στον υδροφόρο ορίζοντα. Νιτρικά άλατα του εδάφους σχηματίζονται και από το νιτρικό οξύ που υπάρχει διαλυμένο μέσα στο νερό της βροχής. Το νιτρικό αυτό οξύ σχηματίζεται από το μονοξείδιο ή διοξείδιο του αζώτου που υπάρχει στην ατμόσφαιρα με τη βοήθεια των ατμοσφαιρικών ηλεκτρικών εκκενώσεων (δηλ. των κεραυνών). Το νερό της βροχής, καθώς πέφτει, το διαλύει και έτσι το παρασύρει μαζί του στο έδαφος. Επίσης τα νιτρικά μπορεί να προέρχονται και από αστικά,βιομηχανικά ή κτηνοτροφικά απόβλητα. Υπάρχουν ακόμη και στον αέρα, λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με αποτέλεσμα να παρασύρονται από τη βροχή ή να αποτίθενται στο έδαφος. Σε αερόβιες συνθήκες τα νιτρικά διεισδύουν στον υδροφόρο ορίζοντα. Τα περισσότερα αζωτούχα υλικά στα φυσικά ύδατα τείνουν να μετατραπούν σε νιτρικά άλατα, έτσι όλες τις πηγές των συνδυασμένου αζώτου, κυρίως οργανικού αζώτου και αμμωνίας, θα πρέπει να θεωρούνται ως πιθανές πηγές νιτρικών. Πρωτογενείς πηγές οργανικών νιτρικών περιλαμβάνουν τα ανθρώπινα λύματα και την κοπριά. Τα  πρωταρχικά ανόργανα νιτρικά άλατα που μπορεί να μολύνουν το πόσιμο νερό είναι το νιτρικό κάλιο και νιτρικό αμμώνιο, που  χρησιμοποιούνται ευρέως ως λιπάσματα.

Τα νιτρικά και νιτρώδη προέρχονται από απορροές, από τη χρήση λιπασμάτων, απόπλυση από σηπτικές δεξαμενές λυμάτων και την διάβρωση φυσικών κοιτασμάτων. Οι συγκεντρώσεις των νιτρικών, εκφρασμένες σε άζωτο (ΝΟ3-Ν) σε μη ρυπασμένα επιφανειακά νερά κυμαίνονται σε τιμές μικρότερες του 1 mg/L. Συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 1 mg/L υποδηλώνουν ανθρωπογενείς επιδράσεις,όπως αστικά λύματα και απορροή από αστικές και γεωργικές εκτάσεις.

Η νιτρορρύπανση γεωργικής προέλευσης, είναι μια σημαντική αιτία ποιοτικής υποβάθμισης των υπόγειων νερών. Οι συγκεντρώσεις ΝΟ3 - είναι μικρότερες όταν παρεμβάλλεται αργιλικό στρώμα στην ακόρεστη ζώνη και μειώνονται με το βάθος κάτω από τη στάθμη του υπόγειου νερού. Γενικά οι αβαθείς υδροφόροι ορίζοντες ρυπαίνονται από νιτρικά σε μεγαλύτερο βαθμό από τους βαθύτερους υδροφόρους.

Το επίπεδο των νιτρικών αλάτων που επιτρέπεται να περιέχει το πόσιμο νερό στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο.

(τα νερά πολλών Ελληνικών πόλεων καθώς επίσης και πολλές μάρκες εμφιαλωμένων ξεπερνούν κατά πολύ τα Αμερικάνικα αυτά όρια ασφαλείας)

Σύμφωνα με τα ευρήματα πρόσφατης μελέτης, στις ΗΠΑ,το επίπεδο αυτό δεν είναι ασφαλές και πιθανόν να προκαλεί στις γυναίκες αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Τα νιτρικά άλατα όταν εισέλθουν στο στομάχι υφίστανται χημικές μεταβολές (ανάγονται σε νιτρώδη), τα οποία με τη σειρά τους μπορεί να μεταβληθούν σε μια κατηγορία από τις ισχυρότερες καρκινογόνες ουσίες που είναι γνωστές (νιτροζαμίνες).

Στην έρευνα που έγινε στην Αϊόβα των ΗΠΑ, άρχισε το 1986 και συμμετείχαν 22.000 γυναίκες ηλικίας από 55 έως 69 ετών. Το 75% των γυναικών αυτών χρησιμοποιούσαν το νερό που τους παρείχε το δημοτικό δίκτυο παροχής πόσιμου νερού και οι περισσότερες έπιναν το νερό αυτό για περισσότερο από 20 χρόνια.

Στη μελέτη συγκρίθηκαν οι γυναίκες που για περίοδο 10 ετών, στο πόσιμο νερό τους είχαν περισσότερο από 2,46 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο σε νιτρικά άλατα με αυτές που το νερό τους είχε λιγότερο από 0,36 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο.*

Τα ευρήματα και τα δεδομένα που επισημαίνουν οι ερευνητές στην έρευνα αυτή είναι:

•  Οι γυναίκες που έπιναν στο πόσιμο νερό τους ψηλότερες συγκεντρώσεις νιτρικών αλάτων είχαν 3 φορές περισσότερη πιθανότητα να παρουσιάσουν καρκίνο της ουροδόχου κύστης σε σύγκριση με αυτές που είχαν χαμηλότερα επίπεδα του τοξικού παράγοντα.
• Διαπιστώθηκε επίσης μια μικρή αύξηση του κινδύνου και για τον καρκίνο της ωοθήκης ενώ για τον καρκίνο της μήτρας και του ορθού (παχύ έντερο) ο κίνδυνος ήταν μικρότερος.
• Ο κίνδυνος για καρκίνο της ουροδόχου κύστης αυξανόταν αναλογικά με την αύξηση της συγκέντρωσης των νιτρικών αλάτων μέσα στο πόσιμο νερό.

Το συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι το επίπεδο των νιτρικών αλάτων μέσα στο πόσιμο νερό, που συστήνεται από την Διεύθυνση Προστασίας του Περιβάλλοντος (Environmental Protection Agency, EPA) των ΗΠΑ, και που είναι μέχρι 10 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο, μπορεί να είναι πολύ ψηλό και να θέτει με αυτό τον τρόπο σε αυξημένο κίνδυνο τις γυναίκες για καρκίνο της ουροδόχου κύστης.

Την επόμενη φορά που θα αγοράσετε ένα μπουκάλι εμφιαλωμένο νερό, προσέξτε στην αναγραφόμενη χημική ανάλυση τα νιτρικά (ΝΟ3), πόσες φορές πάνω είναι από τα παραπάνω όρια της μελέτης!
Οι υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών στο πόσιμο νερό και στα τρόφιμα σχετίζονται με αυξημένη συχνότητα λυμφώματος και καρκίνου, αποβολή βρέφους, αύξηση της συχνότητας μεταλλάξεων στα ανθρώπινα λεμφοκύτταρα, μεθαιμοσφαιριναιμία (blue baby syndrome). Τα νιτρικά & νιτρώδη άλατα προκαλούν καρκίνο στο στομάχι, το έντερο και άλλα όργανα.

Η συχνότητα του καρκίνου (πχ εγκεφάλου,πεπτικού κτλ) είναι υψηλότερη σε περιοχές με υψηλά επίπεδα νιτρικών. Ο σχηματισμός καρκινογενών νιτροαμινών στο στομάχι από την αναγωγή νιτρικών σε νιτρώδη και στη συνέχεια σε νιτροζαμίνες. Οι νιτροζαμίνες ενοχοποιούνται για την πρόκληση μεταλλάξεων, τερατογένεσης και καρκινογένεσης στον άνθρωπο. Επιδημιολογικές μελέτες συνδέουν επίσης τα νιτρικά με τη νόσο Alzheimer, νόσο του Πάρκινσον, διαβήτη και άλλες παθήσεις.

Η συχνότητα του λεμφώματος Non Hodgkin ήταν μεγαλύτερη σε άτομα με μεγάλη κατανάλωση νιτρικών. Βρέθηκε ότι άτομα που κατανάλωσαν νερό με νιτρικά (>10 mg/L) για ένα χρόνο είχαν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με αυτούς που κατανάλωσαν λιγότερο (<10 mg NO3 /L).

Περιστατικά μεθαιμοσφαιριναιμίας (blue baby syndrome) σε βρέφη σε περιοχές της Iowa των ΗΠΑ,που η συγκέντρωση νιτρικών στο πόσιμο νερό ήταν υψηλή ανακοινώθηκαν από τις αρχές του 1940.

Τα αίτια της μεθαιμοσφαιριναιμίας: Μεθαιμοσφαιριναιμία προκαλείται όταν η αιμοσφαιρίνη αδυνατεί να δεσμεύσει και να μεταφέρει O2 λόγω της δέσμευσης του Fe του μορίου από άλλο στοιχείο. Η μεθαιμοσφαιρίνη αποτελεί φυσιολογικό συστατικό του αίματος όπου η συγκέντρωσή της ελέγχεται από ένα ένζυμο το οποίο την μετατρέπει σε αιμοσφαιρίνη.Η παρουσία των NO3 &ΝΟ2 στο αίμα προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης της μεθαιμοσφαιρίνης με αποτέλεσμα την δημιουργία της μεθαιμογλοβιναιμίας που χαρακτηρίζεται από κυάνωση της επιδερμίδας και των νυχιών.Σε συγκεντρώσεις μεθαιμοσφαιρίνης(10%-20%) πέρα του φυσιολογικού (70%).

Μακροπρόθεσμα, μετά από χρόνια έκθεση σε επίπεδα πάνω από τα μέγιστα επιτρεπτά όρια σε νιτρικά και νιτρώδη, έχουμε αύξηση αμυλωδών αποθέσεων,διούρηση και αιμορραγία της σπλήνας.

Η υψηλή, όμως, συγκέντρωση νιτρικών στο νερό και τα φυτά επηρεάζει δυσμενώς και το φυσικό περιβάλλον (ευτροφισμός). Αυξάνει επίσης τις απώλειες του υποξειδίου του αζώτου (αέριο του θερμοκηπίου) στην ατμόσφαιρα.

Τα νιτρικά, επίσης, φέρονται να βλάπτουν και την υγεία των κατοικίδιων ζώων. Τα ζώα φέρονται να κινδυνεύουν από την πόση νερού που περιέχει υψηλή συγκέντρωση νιτρικών, καθώς και αν τραφούν με φυτά τα οποία περιέχουν υψηλή συγκέντρωση νιτρικών.Ιδιαίτερα ευαίσθητα είναι τα μηρυκαστικά και κυρίως οι αγελάδες και τα πρόβατα.

Τα νιτρικά και νιτρώδη άλατα προστίθενται στα τρόφιμα (κυρίως σε ιχθυοπαρασκευάσματα και κρεατοπαρασκευάσματα) για να εμποδίσουν την ανάπτυξη του βακτηριδίου, Clostridium botulinum, η τοξίνη του οποίου μπορεί να οδηγήσει στην παράλυση και πολλές φορές στο θάνατο. Ένας ακόμη λόγος για τη χρησιμοποίηση τους είναι ότι προσδίδουν στα αλλαντικά που δέχονται θερμική επεξεργασία τη χαρακτηριστική γεύση, υφή και το έντονο ροζ-κοκκινωπό χρώμα, καθιστώντας τα πιο ελκυστικά στον καταναλωτή.

Η οδηγία της Ε.Ε. 91/676 προβλέπει ότι το επίπεδο των νιτρικών στο νερό δεν πρέπει να ξεπερνά τα 50mg/l για τους ενήλικες και τα 20 mg/l για τους ανήλικους, διαφορετικά προκαλούνται σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι το όριο αυτό δεν είναι όριο ασφαλείας αλλά όριο ανοχής, δηλαδή, όσο χαμηλότερο το ποσοστό των νιτρικών στο νερό τόσο ασφαλέστερο είναι.

Το πρόβλημα της νιτρορύπανσης παρουσιάζεται πιο έντονο σε όλες σχεδόν τις πεδινές και πολλές λοφώδεις περιοχές της χώρας μας (Θεσσαλία, Σέρρες, Ανατολική Αττική, Θράκη, Ηλεία, Μεσσηνία, Αργολίδα κ.α)

Αντιμετώπιση: Η Hydragcom διαθέτει προϊόντα και προτάσεις για την αποτελεσματική αφαίρεση των νιτρικών από την οικιακή και βιομηχανική χρήση, μέχρι την εγκατάσταση διυλιστηρίων για οικισμούς, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.

Οι λύσεις που εφαρμόζονται (ιοντοανταλλαγή,αντίστροφη όσμωση, ηλεκτροδιάλυση, χημική & βιολογική απονίτρωση κτλ), εξαρτώνται από την γενικότερη χημική ανάλυση του νερού (περιεκτικότητα νιτρικών, αγωγιμότητα, PH κτλ),την προσβασιμότητα του χώρου, τη συντήρηση κτλ.